De Single Use Plastics wetgeving (SUP) is een Europese richtlijn die zich richt op zwerfafval op land en in de zee voorkomen. De richtlijn bestaat uit diverse fases, waarvan de 1e fase op 3 juli 2021 is ingegaan met een verbod op diverse plastic wegwerpproducten zoals plastic bordjes, bestek, roerstaafjes en rietjes. 

De volgende fase van de richtlijn heeft betrekking op het gebruik van kunststof drinkbekers en voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik. Deze EU-richtlijn is naar Nederlandse wetgeving vertaald, waarvan de eerste maatregelen in werking treden op 1 juli 2023. 

Een uitgebreide toelichting op de EU-richtlijn en de diverse fases die het kent, kun je vinden op de website van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV).

De SUP-ban kent diverse fases. Zo zijn de eerste maatregelen ingegaan op 3 juli 2021: een verbod op diverse plastic wegwerpproducten zoals plastic bordjes, bestek, roerstaafjes en rietjes. 

De 2e fase richt zich specifiek op kunststof drinkbekers en voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik. De wetgeving hanteert daarbij twee situaties, waarvan de maatregelen op verschillende tijdstippen ingaan, namelijk: 

• Consumptie to go: 1 juli 2023 inwerkingtreding
• Consumptie ter plaatse: 1 januari 2024 inwerkingtreding

Er is geen uitloopperiode, in die zin dat bij consumptie ter plaatse wegwerpproducten per 1 januari 2024 volledig verboden worden (tenzij deze hoogwaardig worden gerecycled). Voor consumptie to go geldt een geldelijke opslag, dus van uitloop is hierbij in die zin geen sprake. 

Deze fase van de SUP-ban heeft betrekking op kunststof drinkbekers en voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen twee situaties, namelijk:

• Consumptie to go
• Consumptie ter plaatse

Consumptie to go

Bij consumptie to go ligt de focus op de combinatie van het niet meer gratis verstrekken van wegwerp in combinatie met het verplicht aanbieden van een herbruikbaar alternatief of ‘bring your own’ mogelijkheid. 

Consumptie ter plaatse

Bij consumptie ter plaatse komt een verbod op wegwerp; hergebruik wordt de norm. Er komt een beperkte uitzondering op het verbod: het aanbieden van hoogwaardig recyclebare alternatieven is toegestaan, mits wordt voldaan aan de verplichte inzamelingsdoelstelling die oploopt van 75 naar 90%. 

De regeling is door het ministerie samengevat in een heldere visualisatie (zie hieronder):

Kunststof drinkbekers

• Bekers voor eenmalig gebruik die geheel of gedeeltelijk uit kunststof bestaan (dus ook als er een kunststof coating, of een andere vorm van kunststof barrière voor water en vet in zit)
• Van te voren gevulde bekers
• Lege bekers verkocht in groothandels
• Bekers met instant poeders
• Bekers die als navulbekers verkocht worden
• Individueel verpakte (hotel) bekers

Voedselverpakkingen 

• Hieronder vallen kunststof-houdende verpakkingen voor éénmalig gebruik voor:
• Warme maaltijd (bv frietbakjes of hamburgerdoosjes)
• Koude maaltijd (bv saladeschalen)
• Dessert of ijs in portieverpakking voor directe consumptie
• Groente of fruit dat geen verdere bereiding behoeft
• Snacks zoals noten en crackers in doosjes
• Portieverpakkingen sauzen, broodbeleg, smeersels (bv. mayonaise, dips of pindakaas)

In alle gevallen gaat het om containers en dozen waaruit eten zonder verdere bereiding en direct uit de verpakking kan worden geconsumeerd. Zakjes en wikkels vallen hier niet onder.

Over een aantal verpakkingen bestaat nog onduidelijkheid of deze wel of niet onder de wetgeving vallen. Het ministerie heeft aangegeven dat het samen met de inspectiedienst nadere beleidsregels wil opstellen inclusief een wel/niet lijst voor met name voedselverpakkingen, omdat daar nog veel onduidelijkheid over bestaat. Het ministerie heeft aangegeven dat deze uitwerking rond de zomer van 2022 te verwachten valt. 

Het KIDV heeft diverse beslisbomen gemaakt, waar je in detail kunt uitzoeken of een bepaalde verpakking onder de SUP-ban valt en wat de gevolgen daarvan zijn. Er is ook een specifieke beslisboom voor drinkbekers en een beslisboom voor voedselverpakkingen. 

Ja. De regels gelden voor bekers en voedselverpakkingen die geheel of gedeeltelijk uit plastic bestaan. Dus ook als er een kunststof coating, of een andere vorm van kunststof barrière voor water en vet, in zit. 

Dit is afhankelijk van de situatie: to go of ter plaatse.

• To go: vanaf 1 juli 2023 moet er een geldelijke toelage worden berekend op wegwerpbekers én bestaat de verplichting een herbruikbaar alternatief of ‘bring your own’-optie aan te bieden.
• Ter plaatse: vanaf 1 januari 2024 is hergebruik de norm. Wegwerpbekers zijn uitsluitend toegestaan wanneer hiervan vooraf melding wordt gemaakt en het wegwerpbekers betreft die hoogwaardig kunnen worden gerecycled.

Met hoogwaardige recycling wordt bedoeld dat er opnieuw voedselcontactmaterialen van worden gemaakt die voldoen aan Europese regelgeving. Bijvoorbeeld: koffiebeker wordt koffiebeker. De Nederlandse wetgever geeft in de toelichting op de wet aan dat op dit moment alleen PET hiervoor in aanmerking komt. Echter, PET is niet goed geschikt voor warme dranken. Dit betekent niet dat er in de toekomst niet andere alternatieven op hoogwaardige recycling kunnen ontstaan. Moonen Packaging doet samen met ketenpartners ook onderzoek naar de toekomstige mogelijkheden hierin, omdat zij nog altijd gelooft in de kracht van verpakkingen gemaakt uit reststromen.

De definitie van hergebruik is niet glashelder. Uit de EU-wetgeving is de volgende definitie te halen (dit is ook terug te vinden in de beslisbomen van het KIDV): 

"Reusable packaging has been conceived, designed and placed on the market to accomplish within its lifecycle multiple trips or rotations by being refilled or reused for the same purpose for which it was conceived. Reusable packaging should, among others, have 'physical properties and characteristics', which 'enable a number of trips or rotations in normally predictable conditions of use'. Detailed conditions for compliance with these requirements are specified in the harmonized standard EN 13429:2004 Packaging - Reuse. The requirements listed in that standard for considering the reusable nature of packaging include:

• Intention that the package is re-used (i.e. purposely designed, conceived and placed on the market).
• Design of the package enables to accomplish a number of trips or rotations.
• The package can be emptied/unloaded without significant damage, and without risk to the integrity of the product, and health and safety.
• The package can be reconditioned, cleaned, washed, repaired, whilst maintaining its ability to perform its intended function.
• Arrangements are in place to make reuse possible, i.e. a re-use system is set up and operational."

De vraag is relevant, omdat alleen kunststof houdende drinkbekers en voedselverpakkingen onder de SUP-ban vallen. Bevat het artikel geen plastic, is de SUP-ban dus niet van toepassing. 

Het antwoord op deze vraag is vrij technisch. Allereerst is het belangrijk om te weten dat de EU-regelgeving en Nederlandse wetgeving een ander antwoord op deze vraag geven.

Het toevoegen van polymeren aan drinkbekers of voedselverpakkingen is momenteel op 3 verschillende manieren mogelijk:

1. Een coating of lak aanbrengen;
2. Waterdispersie technieken;
3. Het toevoegen van additieven tijdens of na het behandelen van karton en papier.

 
Europese Unie
EU regelgeving stelt dat producten voor eenmalig gebruik op basis van papier en karton, waar polymere (kunststof) materialen als additieven aan zijn toegevoegd (optie 3), niet gezien worden als single-use plastic producten. Producten waar een kunststof laag of coating overheen zit (optie 1 en 2), vallen wel binnen de SUP ban.

Nederland
De Nederlandse wetgever heeft voor een strengere aanpak gekozen door alle mogelijkheden (1 t/m 3) als single-use plastic producten aan te duiden. 
Hoe de polymeren worden toegevoegd aan het eindproduct is dus niet relevant, ze worden in alle gevallen door de Nederlandse overheid gezien als een van de hoofdbestanddelen van een materiaal. Het product kan zonder deze polymeren namelijk niet volledig lekvrij of vetwerend zijn. Het toevoegen van polymeren aan een papieren of kartonnen beker of voedselverpakking zorgt er dus voor dat dit product volgens de Nederlandse wetgeving binnen de SUP ban die vanaf 2023-2024 in werking treedt.

Plastic-vrije claims
We zien diverse producenten en leveranciers in de markt die claimen dat hun producten plasticvrij zijn, waarbij zij zich baseren op de EU wetgeving. Volgens de Nederlandse wetgeving is dat echter niet het geval. Wees er dus bewust van dat plasticvrij niet altijd geheel plasticvrij is. 
 

De beslisboom voor vormvaste maaltijdverpakkingen is van toepassing.

De leverancier kan de toepassing van deze maaltijdbak niet beoordelen. Als leverancier weet je niet of de bakken worden gevuld met voedsel of bijvoorbeeld spijkers. Daarnaast kan de leverancier niet inschatten hoeveel porties er in de maaltijdbak gaan. 
Aangezien het geen verkooppuntverpakking is, dient degene die de maaltijdbak voor het eerst vult de afdracht te doen aan het Afvalfonds. Deze partij moet zelf inschatten of de SUP-opslag van toepassing is. Het afwegingskader geeft 3 liter aan als bovengrens voor lege maaltijdverpakkingen.

Onder to go valt consumptie voor onderweg, afhaal en bezorging. 

We onderscheiden bij to go de volgende opties:

1. Wegwerp met opslag én
2. Het verplicht aanbieden van herbruikbaar alternatief of ‘bring your own’
3. Materialen die geen plastic bevatten

Wegwerp met opslag

Organisaties die werken met to go, van take-away koffie tot maaltijdbezorging, zijn verplicht een geldelijke opslag te rekenen voor alle wegwerpverpakkingen die plastic bevatten. Je mag als organisatie zelf de hoogte van deze opslag bepalen. De richtbedragen zijn: 

• € 0,25 voor bekers
• € 0,50 voor een maaltijd (dit kan bestaan uit meerdere verpakkingen)
• € 0,05 voor voorverpakte groente, fruit en noten en portieverpakkingen

De geldelijke opslag moet separaat op de bon komen te staan, zodat consumenten zien dat ze hiervoor betalen. De extra inkomsten die hierdoor door organisaties worden gegenereerd hoeven niet te worden afgedragen, maar kunnen gebruikt worden om te investeren in herbruikbare alternatieven. 

Herbruikbaar alternatief of bring your own

Wegwerp met opslag moet gecombineerd worden met het aanbieden van een herbruikbaar alternatief of ‘bring your own’. Voor een koffiezaak zal het wellicht gemakkelijker zijn om ‘bring your own’ in te voeren, voor een maaltijdbezorger past een retoursysteem mogelijk beter. Het idee van de wetgever is dat bedrijven de opslag op verpakkingen gebruiken om een herbruikbaar systeem te realiseren. 

Materialen die geen plastic bevatten

In sommige situaties kan het zo zijn dat de klant de verpakking kan vervangen door een alternatief dat niet onder de SUP-ban valt. Zo vallen zakken en wikkels er niet onder. 

De toepassing van de wetgeving en de mogelijke opties is écht maatwerk. We zoeken samen met u als klant steeds naar de optimale situatie, rekening houdend met de milieubelasting, praktische toepasbaarheid en kosten. Ook doen we achter de schermen onderzoek naar innovatie nieuwe duurzame productmogelijkheden. 

Onder ter plaatse vallen alle locaties waar drank en voedsel op dezelfde plek wordt geconsumeerd als waar het wordt aangekocht. Denk aan restaurants, cafés, gesloten festivals, kantoren en kantines. 

We onderscheiden bij ter plaatse de volgende opties:

• Herbruikbaar
• Wegwerp dat hoogwaardig is te recyclen 
• Wegwerpbekers die geen plastic bevatten

Herbruikbaar

Bij consumptie ter plaatse wordt herbruikbaar de norm. Dit kan de ouderwetse kop-en-schotel en het porseleinen servies zijn, maar je kunt ook aan andere soorten herbruikbare verpakkingen denken, zoals verpakkingen die van reststromen (zoals suikerriet of rijstschillen) zijn gemaakt. Ook hier geldt dat we per situatie bekijken wat de meest optimale en duurzame optie is voor u als klant. Daarbij speelt uiteraard het wel of niet aanwezig zijn van de mogelijkheid tot het afwassen van de materialen een grote rol. In de horeca is afwassen vaak geen groot probleem, op kantoren, festivals en in fabriekshallen kan dat wel voor uitdagingen zorgen. 

Wegwerp dat hoogwaardig te recyclen is

De wetgever heeft een beperkte uitzondering gemaakt op het verbod op wegwerp, namelijk voor alternatieven die hoogwaardig te recyclen zijn. Koffiebeker wordt koffiebeker dus. De Nederlandse wetgever geeft in de toelichting op de wet aan dat op dit moment alleen PET hiervoor in aanmerking komt. Echter, PET bekers zijn niet geschikt voor het nuttigen van warme dranken en kunnen dus niet als koffiebeker ingezet worden. PET bekers zijn wel uitermate geschikt voor bier en frisdrank. Wanneer je kiest voor hoogwaardige recycling, is dit bovendien gebonden aan een inzamelingsdoelstelling die start bij 75% en die in de jaren daarna oploopt tot 90% in 2027 e.v.

Wegwerp dat geen plastic bevat

In sommige situaties kan het zo zijn dat de klant de verpakking kan vervangen door een alternatief dat niet onder de SUP ban valt. Zo vallen zakken en wikkels er niet onder. 

De toepassing van de wetgeving en de mogelijke opties is écht maatwerk. We zoeken samen met u als klant steeds naar de optimale situatie, rekening houdend met de milieubelasting, praktische toepasbaarheid en kosten. Ook doen we achter de schermen onderzoek naar innovatie nieuwe duurzame productmogelijkheden. 

Ja. De regels gelden niet voor zorginstellingen en gesloten inrichtingen.

Staat je vraag er niet tussen? Of ben je op zoek naar meer informatie? Neem contact op met de duurzame verpakkingsexperts van Moonen Packaging. Wij helpen je graag verder!